دیالیز چیست و چگونه انجام می شود

دیالیز ( Dialysis ) عملی جایگزین برای وظایف کلیه ها می باشد و برای افرادی که کلیه هایشان به خوبی کار نمی کنند مورد استفاده قرار می گیرد. دیالیز مشابه کلیه کار می کند و عملکردهای کلیه های از کار افتاده را انجام می دهد.برخی از نارسایی های کلیه پس از درمان بهتر می شوند و تا زمان بهبود می بایست دیالیز انجام دهند تا زمانی که کلیه ها بهتر شوند.

اما کلیه ها در مرحله حاد بیماری دیگر درمان نمی شوند و می بایست عمل دیالیز را تا اخر عمر نجام دهند یا در فهرست پیوند کلیه قرار بگیرند.عمل دیالیز 2 نوع می باشند که همودیالیز و دیالیز صفاقی نام دارد.دیالیز نمی تواند به معالجه بیماری کلیه کمک کند و فقط می تواند برخی از وظایف کلیه سالم را انجام دهد و دیالیز را تا زمان پیوند کلیه در تمام طول عمر خود باید انجام دهید.

وظیفه کلیه چیست

کلیه ها دو عضو بدن هستند که در پشت حفره شکم قرار دارند و وظیفه تصفیه کردن خون را به عهده دارند، که یکی از مهمترین وظایف آنها تنظیم توازن آب بدن است. کلیه ها برای تنظیم توازن آب با مقدار خروج ادرار از بدن انجام می دهند و در زمستان ها پرکار تر از تابستان می باشند.

وظیفه دیگر کلیه ها خروج مواد زائد از بدن می باشند و این مواد زائد از عملکرد سلول ها تولید می شود و کلیه وظیفه دفع آن را دارد.زمانی که این مواد زائد از بدن خارج نشود، در بدن انباشته می شود که به آن آزوتمیا گویند.این اجتماع مواد زائد باعث حالتی در بدن به نام اوره خونی می شوند. تشخیص آزوتمیا با ازمایش خون سنجیده می شود.

در زمان نارسایی کلیه مواد زائد و مایعات در بدن جمع می شوند و فشار خون ممکن است بالا برود و گلبول های قرمز خون نیز به خوبی تولید نمی شوند.

دیالیز چگونه انجام می شود

دیالیز یک روشی برای خروج مایعات و مواد زائد از بدن است. دیالیز روشی است که در آن مواد حل شونده در یک محلول در معرض محلول دیگر که از طریق غشای نیمه تراوا جدا شده اند قرار می گیرد و ترکیب آن تغییر می کند.مولکول های آب و مواد با وزن کم می توانند از منافذ غشا با وزن مولکولی زیاد عبور کنند.

عمل دیالیز توسط دیالیزور انجام می شود که یک محفظه بزرگ حاوی هزاران فیبر کوچک می باشد که خون از آنها عبور میکند. با پمپ شدن محلول دیالیز در اطراف فیبر ها باعث می شوند آب و مایعات اضافی از خون بیمار به محلول دیالیز وارد شده و بعد بیرون برود.

چه زمانی دیالیز لازم می شود؟

دیالیز زمانی مورد نیاز می باشد که نارسایی کلیه به مرحله نهایی برسد که معمولا در این زمان 85 تا 90 درصد کلیه از کار افتاده و میزان فیلتراسیون گلومرولی پایین تر از 15 باشد.

---

بیشتر بخوانید: علائم و نشانه های ابتلا به نارسایی کلیه

---

همودیالیز چیست

همودیالیز از رایج ترین روش های درمان نارسایی دائمی کلیه می باشد که برای حذف مواد زائد و مواد شیمیایی خون از کلیه مصنوعی استفاده می کنند. پزشک برای وارد کردن خون به کلیه مصنوعی باید یک جراحی جزئی روی بازو یا پا انجام شود.

دسترسی به خون توسط اتصال یک رگ به رگی در زیر پوست انجام می شود تا رگ خونی بزرگ تری ایجاد شود. اما اگر رگ خونی مناسب یافت نشود پزشک از حالت graft استفاده می کند و یک لوله پلاستیکی نرم به رگ زیر پوست اتصال می دهد.

در بعضی شرایط دسترسی به رگ به وسیله لوله باریک به نام کاتتر انجام می شود که این لوله را وارد رگ بزرگ در گردن می کنند و این نوع اتصال موقتی است.

مدت زمان درمان همودیالیز

معمولا هر درمان همدیالیز حدود 4 ساعت طول می کشد و سه مرتبه در هفته می بایست این کار را انجام داد. اما مدت زمان درمان همودیالیز به موارد زیر نیز وابسته است:

• مقدار کارکرد کلیه ها
• مصرف مایعات در فواصل درمان
• مقدار مواد زائد در بدن
• اندازه بدن
• جنس کلیه مصنوعی

دیالیز صفاقی چیست

دیالیز صفاقی یک نوع دیالیز است که خون داخل بدن را تمیز می کند.در این نوع دیالیز از پرده صفاق که پرده ای است که حفره شکم را می پوشاند استفاده می شود. پرده صفاق حفره های کوچکی دارد و به عنوان صحافی عمل می کند و مواد زائد و مایعات می تواند از بدن دفع شوند.

پزشک متخصص برای انجام این دیالیز یک لوله به نام کاتتر در شکم شما قرار می دهد تا به خون دسترسی پیدا کند. در زمان درمان حفره صفاقی به آرامی از طریق کاتتر در شکم با محلول دیالیز پر می شود.

خون در شریان ها و رگ هایی که حفره صفاقی را می پوشانند باقی می ماند و مایعات اضافی و مواد زائد از خون بیرون کشیده و وارد دیالیزیت می شوند.دیالیز صفاقی چند نوع مختلفی دارد که 2 نوع آن کاربرد بیشتری دارد:

• دیالیز صفاقی سرپایی دائم ( CAPD)
• دیالیز صفاقی خودکار ( APD )

دیالیز صفاقی سرپایی دائم ( CAPD )

دیالیز صفاقی سرپایی دائم تنها نوع دیالیز است که بدون دستگاه انجام می شود و این کار را 4 تا 5 بار می توانید در خانه انجام دهید.یک کیسه دو لیتری دیالیزیت را از طریق کاتتر در حفره صفاقی قرار می دهید. و بعد از 4 تا 5 ساعت کیسه را دور می اندازید و هر بار این کار را انجام می دهید یک کیسه دیالیزیت جدید استفاده می کنید. با این نوع دیالیز به دلیل اینکه دیالیزیت در حفره صفاقی قرار دارد می توانید کارهای روزمره خود را نیز انجام دهید.

دیالیز صفاقی خودکار ( APD )

در این نوع دیالیز معمولا با استفاده از دستگاه سیکلر در خانه انجام می شود که مشابه روش قبل می باشد. البته تفاوت این روش با دیالیز سرپایی دائم این است که چرخه تبادل معمولا یک ساعت و نیم طول می کشد و تبادل ها در تمام طول شب در حالی که خوابیده اید انجام می شود.

سوالات متداول درباره دیالیز

آیا با دیالیز کلیه بر می گردد

خیر. دیالیز برخی از وظایف کلیه های سالم را می تاند انجام دهد ولی آن را نمی تواند درمان و کند، ممکن است تا آخر عمر مجبور به عمل دیالیز باشد. بجز در مواردی که نارسایی بهبود یافته یا پیوند کلیه داشته باشید.

آیا دیالیز درد دارد

ممکن است فقط هنگام وارد شدن سوزن به فیستول مقداری احساس درد کنید، اما بیشتر بیماران به جز این مورد مشکل دیگری نداشته اند. خود درمانی دیالیز بدون درد می باشد اما در بعضی موارد ممکن است احساس آشفتگی معده کنید که با تکرار درمانها این حالت از بین می رود.

بیماران دیالیزی چند سال عمر می کنند

اگر کلیه ها دچار نارسایی شده باشند باید تا اخر عمر عمل دیالیز انجام شود بجز اینکه پیوند کلیه انجام دهید.امید به زندگی در دیالیز به وضعیت پزشکی ، سلامتی شما و همچنین ادامه دان برنامه های درمانی است. متوسط انتظار زندگی در دیالیز 5 تا 10 سال است ، اما بسیاری از بیماران دیالیزی 20 یا حتی 30 سال هم زندگی کرده اند.

کراتین چند نیاز به دیالیز دارد

مواد زائد موجود در ادرار و خون با اندازه گیری مقدار کراتین سنجیده می شود و معمولا وقتی آزمایش تصفیه کراتینین تا 10-12 cc/minute پایین بیاید بیمار نیاز به دیالیز دارد.